Gıda kaybı ve israfı; ekonomik, çevresel ve toplumsal boyutlarıyla, gıda sistemimizin sürdürülebilirliğini tehdit eden önemli bir sorundur.

Türkiye’de her yıl yaklaşık 19 milyon ton1 gıda israf edilmekte, bu durum milli gelirin %15’ine denk gelen 555 milyar TL’lik bir kayıp anlamına gelmektedir.2 Ayrıca, haneye düşen gıda israfı miktarı kişi başına yılda yaklaşık 93 kilogram olarak ölçülmüştür.3
Birleşmiş Miletler Çevre Programı (UNEP) tarafından hazırlanan 2021 Gıda İsrafı Endeksi Raporuna göre, gıda israfının %61’i evsel atık olarak israf edilirken, %26’sı hizmet sektöründe, %13’üyse perakende sektöründe ortaya çıkmaktadır.3

Gıda İsrafı ile İlgili Bazı İstatistikler:4
· Dünyada, her yıl üretilen gıdanın üçte biri (1 milyar 300 milyon ton gıda, bir başka çalışmada 1 milyar 600 milyon ton) çöp oluyor.
· Gıda israfının (balık ve deniz ürünleri hariç) doğrudan yılda 1 trilyon dolar ekonomik maliyete, 700 milyar dolar çevresel maliyete ve 900 milyar dolar sosyal maliyete eşdeğeridir.
· Gıda israfı, 9 milyar 300 milyon ton CO2 eşdeğerinde (GtCO2- eşdeğer) sera gazı karbon emisyonuna neden oluyor (Bu tahmin arazi kullanımındaki değişimi de içermiyor).
· Her yıl 3 milyon 100 bin çocuk olmak üzere yaklaşık 9 milyon kişinin açlıktan öldüğü bildiriliyor.


Perakende sektörünün bu probleme müdahalede kilit bir konumu var. Tedarik zincirinin üretimden son tüketiciye kadar geçen aşamalarında perakendeciler, kayıp ve israfın hangi noktalarda yoğunlaştığını belirleyip somut adımlar atabilir. Bunun için aşağıdaki stratejiler etkili olacaktır:


Perakendeciler İçin Önerilen Eylemler
1. İş birliği ve Eğitim: Üreticiler, çiftçiler ve tedarikçilerle iş birliği kurularak hasat sonrası kayıpların, taşıma ve depolama zararlarının azaltılması hedeflenmeli. Eğitim ve teknik destek programları bu alanda kritik rol oynar.5
2. Ölçümleme ve Raporlama: Gıda kaybı ve israfının miktarı ve kaynağı düzenli olarak izlenmeli; veri toplama standartları benimsenmelidir. Böylece hangi ürün grubunda, hangi işlem basamağında ve ne kadar kayıp yaşandığı netleşir.6
3. Stok Yönetimi ve Tazelik Yönetimi: Son kullanma tarihleri, önerilen tüketim tarihleri gibi etiketleme uygulamaları netleştirilmeli; raftaki ürünlerin tazeliği korunacak lojistik, soğuk zincir ve ambalaj çözümleri uygulanmalı.5
4. İsrafın Kurtarılması ve Bağış: Yenilebilir durumda olan ancak raf ömrü yaklaşan ya da görsel olarak kusurlu ürünlerin gıda bankalarına ya da benzeri kuruluşlara bağışlanması teşvik edilmeli ve yasal uygulamalarla teşvik edilmeli.7
5. Tüketici Farkındalığı: Etiket okuma, planlı alışveriş, porsiyon kontrolü gibi konularda tüketicilerin bilinçlendirilmesi; bu amaçla kampanyalar, bilgilendirme materyalleri hazırlanmalı.


Gıda Perakendecileri Derneği olarak üyelerimizle birlikte, sektörümüzde bu tür uygulamaları yaygınlaştırarak hem ekonomik kayıpları azaltmayı hem de çevresel sürdürülebilirliği güçlendirmeyi hedefliyoruz. “10x20x30”8 gibi girişimlerle global hedeflerle uyumlu hareket ederek, gıda kayıp ve israfını üretimden son tüketiciye kadar yarı yarıya azaltma çabasında öncü olmayı sürdüreceğiz.

Kaynaklar:
1- https://www.ito.org.tr/tr/haberler/detay/itodan-gidada-israfa-dur-de-kampanyasi#:~:text=%2D%20
2- https://israf.org/sayfa/Israfin-bedeli-555-milyar-TL-Turkiyede-israfin-bilancosu-cikarildi-milli-gelirin-15ine-ulasti/558
3- https://www.tarimorman.gov.tr/Sayfalar/Detay.aspx?SayfaId=77#:~:text=Birleşmiş%20Miletler%20Çevre%20Programı%20(UNEP,üyse%20perakende%20sektöründe%20ortaya%20çıkmaktadır.
4-  https://www.indyturk.com/node/673516/t%C3%BCrki%CC%87yeden-sesler/13-milyar-ton-g%C4%B1da-%C3%A7%C3%B6p-olurken-828-milyon-insan-a%C3%A7l%C4%B1k-%C3%A7ekiyor
5- https://www.catso.org.tr/Portals/311/haber_resim/Gıda%20Satış%20Noktalarında%20Gıda%20İsrafı%20ile%20Mücadele%20Kılavuzu.pdf?utm_source=chatgpt.com
6- https://www.fssc.com/wp-content/uploads/2023/03/Guidance-Document-Food-Loss-and-Waste-V6_TRK-22.01.2024-1.pdf?utm_source=chatgpt.com
7- https://openknowledge.fao.org/server/api/core/bitstreams/e60282e3-7dc3-4e34-999a-3469217a4d09/content
8- https://www.gidaperakendecileri.org/?p=3147